Güneş Kremleri ve D Vitamini

Yaz aylarına girdiğimiz bu günlerde sıkça sorulan sorulardan biri güneş kremleri ile ilgili sorular. Hangi güneş kremini önerirsiniz? Kaç faktör olsun? Ne zaman sürelim? Çocuklarımızı ne zaman dışarı çıkaralım? gibi.

En önemli D vitamini kaynağının güneş ışını olduğunu biliyoruz. Ancak güneş ışınları aynı zamanda  güneş yanığına, alerjik reaksiyona, uzun vadede  deri ve gözde erken yaşlanmaya neden olabilir. Deri kanserleri açısından da risk oluşturur. Amacımız; yan etkilerini en aza indirip güneş ışığından maksimum oranda yararlanabilmek olmalı.  O yüzden bu yazıda çok önemli bir hormon olan D vitamini üretiminden ve güneş kremlerinden de bahsedeceğim.

Çocuklarımızı günün hangi saatlerinde dışarı çıkaralım?

D vitamini güneşten gelen ultraviyole B (UVB) ışınları yardımıyla cildimizde sentezlenir.   UVB ışınları yeryüzüne gelen ultraviole ışınlarının  %1-10’unu oluşturur.  Güneş yanığından sorumludur.  Güçlü kanser yapıcı etkisi olup,  erken deri yaşlanmasına neden olabilir.  UVB ışınları camdan geçmez. Dolayısıyla çocuklarımızın D vitamini sentezleyebilmeleri için direk olarak güneş ışığına maruz kalmaları gerekir. Camın ardından alınan güneş ışığı D vitamini sentezlenmesine neden olmaz çünkü.

UVA ise UV ışınlarının %90-99’unu oluşturur. Güneş yanığı oluşturma potansiyali  UVB’den 600-1000 kat daha azdır. Kanser yapıcı etkisi hafif-orta  şiddettedir. Ancak  derinin daha derin katlarına ulaşabildiğinden kollajen-elastin liflerde  daha çok yıkıma neden olup erken deri yaşlanmasında etkilidir.

UVA; UVB’nin aksine  camdan geçebilir.  Günün her saatinde zarar verici etkisini gösterebilir.  UVB’nin ise etkili olup D vitamini sentezlenmesine neden olabilmesi için güneş ışınlarının yer yüzüne belli bir eğimde gelmesi gerekir.  Ülkemizde saat 10:00 ile 16.00 saatleri arası UVB’den en sık yararlanabileceğimiz zaman dilimidir. O yüzden bu saatler dışında maruz kaldığımız güneş ışınları D vitamini sentezlenmesine neden olmaz.  Aksine saat 10:00 ile 16:00 saatleri dışındaki saatlerdeki güneş ışığı yarardan çok zararlı etkiye sahiptir. Zira bu zaman dilimlerinde UVA ışınlarına daha yoğun maruz kalırız.

Bu yüzden 10:00 -16:00 saatleri dışında zararlı UVA ışınlarından korunmak için mutlaka güneş kremi sürülmelidir.

Ayrıca 10:00 ile 16:00 saatleri arasında akılcı bir şekilde güneş kremi kullanmamız D vitaminini maksimum oranda üretmemize yardımcı olabilecektir.  

Çocuklarımızı güneşten nasıl korumalıyız?

Tüm yaşamımız boyunca maruz kalacağımız toplam UV’nin yarısını ömrümüzün ilk 20 yılında alıyoruz. Bu nedenle özellikle çocukların güneşten korunması, ileri yaşlarda gelişebilecek deri kanserlerinin önlenmesi açısından çok önemlidir.  6 aydan küçük bebeklerin uzun süreli direkt güneş maruziyetinden korunması, 6 aydan sonra ise yüksek koruma faktörlü ürünlerle korunmaları gerekmektedir.

Çocuklarımızı nasıl giydirmeliyiz?

Giysilerimiz güneşten korunmada önemli bariyer oluştururlar. Sıkı dokumalar, beyazlatılmamış pamuklular, ipekliler, likra gibi sentetik giysiler, koyu renkliler, yıkama ile hafif çekmiş kumaşlar daha yüksek koruyucu özelliğe sahiptir. Solmuş veya ıslanmış giysilerin koruyucu özelliği daha düşüktür.

Şapka ve güneş gözlüğü kullanılmalıdır. İdeal olarak 10 cm güneşliği olan şapka kullanılmalıdır. Şapka seçimi yaparken, ışık geçirmeyen dokuma tercih edilmelidir.

Hangi güneş kremini tercih etmeliyiz?  Güneş kremi kaç faktör olmalı?

Önce şu faktörden bahsedelim.  SPF nedir? SPF,  cildimizi UVB ışınlarından ne kadar koruduğunu gösteren bir orandır. Güneş koruyucu ile korunan derinin, korunmayan deriye oranıdır.  Başka bir deyişle, kişide güneşe maruziyet sonrası  kızarıklık oluşma süresini kaç kat uzattığını ifade eder.  Güneş koruma faktörü (=SPF) 2-12 olan ürünler minimal,  SPF 12-30 olan ürünler orta derecede, SPF 30’un üstündeki ürünler yüksek koruma sağlar.

Bir güneş koruyucu ürünün SPF değeri ne kadar yüksekse güneş koruyucu özelliği o kadar yüksektir görüşü yanıltıcıdır. Zira SPF oranı sadece UVB korunması değerini göstermektedir.  UVA korunmasını değil.  Oysa hatırlayacağınız gibi UVB ışınları D vitamini sentezinde aktif rol alan ultraviyole ışınlarıdır. O yüzden güneş kremi alırken UVA korumasını da içerdiğini kontrol etmenizi öneriyorum.

SPF 15 olan bir ürün %93 koruma sağlarken, SPF 30 %96.7, SPF 40 %97.5 koruma sağlar. Kremlerin belli bir süre sonra koruyucu etkisi kaybolmaya başlar. Genel olarak söylemek gerekirse 15 SPF bir kremi 1 saat, 30 SPF bir kremi 2 saat, 50 SPF bir kremi ise en geç 3 saatte bir tekrar sürmemiz gerekir.

*Bebek ve çocuklara kullanacağımız güneş kreminin en az +30 SPF olmasını öneriyorum.

Güneşten koruyucu seçerken hem UVA hem de UVB’ye karşı koruma sağlayan geniş spektrumlu ürünler seçilmelidir.

Bir de kimyasal ve fiziksel (mineral) koruyucu etkileri olan güneş kremleri var.

Fizik etkililer; bariyer oluşturarak ışınları deriden yansıtma yoluyla etki sağlar. Tıpkı ayna gibi. Hem UVA hem de UVB ‘ye karşı çok etkilidirler. Tahriş edici ve allerjik olmamaları nedeniyle son derece güvenilirdirler. İçeriklerindeki büyük partiküller nedeniyle gözle görülür beyaz tabaka oluşturup maske hissi verirler.  Sivilce oluşumunu tetikleyebilirler.  O yüzden sivilcesi olan ergenlerde kullanımında dikkatli olmakta yarar var. Ancak son zamanlarda yeni daha küçük partiküllü ürünler geliştirilmiş,  bu yan etkileri azaltılmıştır. Olası yan etkileri ise belirsizdir.

Kimyasal etkililer ise UVA’yı ya da UVB’yi emerek deriye etkisini azaltırlar. Geniş yüzey alanlarına tekrarlanan uygulanmaları deriden kimyasal maddelerin emilimi açısından potansiyel risk taşıyabilir. Alerjik, toksik reaksiyonlara elverişli zemin hazırlayabilir. Çocuk ve bebeklerde tercih edilmemeleri önerilmektedir.

Güneş kremlerini nasıl kullanmalıyız?

D vitamininden maksimum oranda yararlanabilmek için 10:00-16:00 saatleri arasında dışarı çıkıldığında yaklaşık 5-10 dk güneş banyosu yapılmalı, ardından güneş kremi sürülmelidir. 

10:00-16:00 saatleri dışında ise *Güneş kremleri, dışarı çıkmadan 15-30 dakika önce sürülmeli, 2-4 saatte bir yenilenmelidir.  Güneşe çıktıktan 30 dakika sonra yapılacak ilk tekrarın etkinliği arttırdığı bildirilmektedir.

Denizde, suda uzun süre kalınacağı dönemlerde suya dayanıklı formüller tercih edilmelidir. Güneşten koruyucular yüzme, aşırı aktivite ve kurulanma sonrası tekrar uygulanmalıdır. Güneşten koruyucuların UV’ye maruz kalan tüm alanlara yeterli kalınlıkta, katman oluşturacak şekilde ovalamadan uygulanması gerekir. İdeal olarak kremler 2 mg/cm2 sürülmelidir. Bu miktar sadece yüz dikkate alındığında kabaca 1/3 çay kaşığı kadardır.

 

                                                                                              Sağlıcakla kalın,

                                                                                              Uzm.Dr. Şadi İDEM